W dniu 26 stycznia 2017 r. min. Anna Maria Anders podjęła delegację z Iranu z prowincji Chuzestan nad Zatoką Perską przy granicy z Irakiem. Obok Ambasadora Iranu w Polsce Ramin Mehmanparast obecny był Gubernator Prowincji Chuzestan – dr Gholamreza Shariati stojący na czele 20 osobowej delegacji – przedstawicieli administracji, instytucji, stref wolnocłowych i obiektów przemysłowych prowincji Chuzestan, głównego ośrodka przemysłu petrochemicznego i energetycznego Iranu, gdzie zlokalizowane są najważniejsze strefy wolnocłowe oraz porty morskie.
Gubernator Sharati podkreślił, że ostatnia wizyta min. Anders w Iranie przyczyniła się wyraźnie do ożywienia relacji polsko-irańskich w tym również zainteresowanie miejscami pamięci o Polakach przebywających w czasie II wojny światowej w Iranie. Wspomniał m.in. o pracach renowacyjnych jakie rozpoczęto na cmentarzach w prowincji Chuzestan. Omówiono relacje polsko-irańskie i możliwości dalszej współpracy zwłaszcza w obszarze kulturalnym, historycznym i naukowym oraz współpracy regionalnej w obszarze gospodarczym w tym miast partnerskich polsko-irańskich.
***
INFORMACJA O POLSKICH CMENTARZACH W IRAŃSKIEJ PROWINCJI CHUZESTAN:
AHWAZ – Kwatera polska na Cmentarzu Katolicko-Chaldejskim
Jedno z najstarszych miast perskich, stanowiące krótki etap w wojennej wędrówce uchodźców polskich. W latach 1942-1945 istniał tu obóz przejściowy, przez który przeszły tysiące Polaków: żołnierzy, ludności cywilnej i dzieci. Stąd bowiem wiodła dalsza droga do polskich oddziałów wojskowych w Iraku i Palestynie, a przede wszystkim do obozów uchodźców cywilnych zorganizowanych w Libanie, Indiach i Afryce, a także innych i krajach zamorskich.
Obóz w Ahwazie zorganizowany został na początku 1942 roku przez władze brytyjskie z myślą o przyjęciu uchodźców ze Związku Sowieckiego oraz transportów wojska. Początkowo nosił charakter obozu wojskowego (tzw. Polish Camp) i dzielił się na obozy Nr 1, Nr 2 i Nr 3.
Po ewakuacji żołnierzy polskich na Bliski Wschód Wojskowy Obóz Ewakuacyjny zlikwidowano. Na jego miejscu powstała nowa placówka pod Zarządem Oficera Placu i Ekspozytury Delegatury Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej RR w Ahwazie utworzono przedszkole polskie, szkołę powszechną i gimnazjum ogólnokształcące. Działało Zrzeszenie Nauczycielstwa Polskiego, harcerstwo, Referat Kulturalno-Oświatowy, Towarzystwo Angielsko-Polskie, Biblioteka Polska. Zorganizowano również kolportaż prasy polskiej. Choć obozy polskie zakończyły działalność w 1945 roku, to dopiero 30 stycznia 1946 roku w Ahwazie zlikwidowano ostatnią polską szkołę, zamykając tym samym rozdział uchodźstwa w tym mieście.
Groby Polaków zmarłych podczas pobytu w Ahwazie powstały już w 1942 roku na działce w obrębie Cmentarza Katolicko-Chaldejskiego. Spoczywają tu 102 osoby (80 cywilnych i 22 wojskowe). Mogiły oznaczone zostały standardowymi nagrobkami, podobnie jak na cmentarzu w Teheranie – kamiennymi. Przed polani mogił znajdują się dwa groby z krzyżami, lecz bez napisów.
Dopiero w 1965 roku położono tu płytę z napisem:
Pamięci Polaków zmarłych z dala od Ojczyzny tu pochowanych w latach 1942-1945.
Cmentarz bez właściwej opieki, zaniedbany.
INFORMACJA ROPWiM z XII 2011: Kwatera polska znajdująca się na terenie niewielkiego, miejscowego Cmentarza Katolicko-Chaldejskiego jest w stanie poprawnym. Znajdują się tu 102 groby, w tym 22 wojskowe. Wymagane jest wykonanie odwodnienia i dylatacji podbudowy płyt nagrobnych.
KORRAMSZAHR – Kwatera polska na Cmentarzu Katolicko-Chaldejskim
Miasto portowe w południowo-zachodniej części Iranu nad Zatoką Perską, oddalone ok. 90 km od Ahwazu i nieco mniej od Basry. Bliskość granicy z Irakiem powodowała, iż Korramszahr był punktem, przez który polscy żołnierze przejeżdżali do Basry dalej na teren Iraku, gdzie już stacjonowały polskie oddziały wojskowe. Był także portem, z którego statkami ewakuowano uchodźców do Indii, Afryki Wschodniej i do innych krajów zamorskich.
Groby polskie znajdują się na niewielkiej działce Cmentarza Katolicko-Chaldejskiego będącego własnością miejscowej wspólnoty religijnej. Pochowano tu 5 polskich żołnierzy i oficerów, których nazwiska ustalono w oparciu o Księgę zmarłych. Jednak od czasu utworzenia cmentarza danych tych nie konfrontowano z liczbą mogił. Cmentarz nie był dotąd wizytowany i nie wiadomo, jaki jest jego aktualny stan.
W wielu dokumentach oficjalnych i publikacjach poświęconych tej problematyce mylnie podano nazwę miejscowości tj. Kermanszah, leżąca w centralnej, górzystej części Iranu.
INFORMACJA ROPWiM z XII 2011 r.: Podczas przeglądu potwierdzono wcześniejsze informacje Ambasady RP w Teheranie o likwidacji polskich kwater w Kazwinie i Korramszahr. W Kazwinie na terenie, gdzie znajdowała się polska kwatera, prowadzona jest obecnie inwestycja deweloperska, a w Korramszahr na terenie polskiej kwatery budowane jest mauzoleum ofiar wojny irańsko-irackiej.